Tweede Wereldoorlog
Piet Meerburg
1 september 1919-11 april 2010
Hij was negentig jaar, een van de laatste grote verzetshelden uit de Tweede Wereldoorlog. Maar ook bedenker van studentenbioscoop Kriterion, initiatiefnemer van het Filmmuseum, redder van bioscoop De Uitkijk en het Nieuwe de la Martheater. Hij was het die de eerste musicals naar Nederland bracht en Seth Gaaikema vroeg My Fair Lady te vertalen. En tot het allerlaatst was hij jongensachtig charmant, kritisch en positief tegelijk.
DOOR MAX ARIAN
Het is zo’n mooi gezicht ze, ergens in 2008, nog één keer samen te zien. Piet Meerburg is dan 89 jaar, Virrie Oudkerk-Cohen 92 jaar. Meer dan 65 jaar zijn ze al bevriend. Ze kennen elkaar uit het verzet, van het redden van de joodse kinderen uit de crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam. Virrie was er directrice van geworden nadat Henriette Pimentel op transport moest. De crèche was een centrum geworden waarvandaan kinderen konden onderduiken. Ikzelf ben als driejarig jongetje daarheen gebracht om vandaar naar Limburg te gaan. Piet Meerburg vormde met Wouter van Zeytveld de leiding van een van die groepen, de Amsterdamse studentengroep. Jonge meisjes, studentes meestal, brachten de kinderen naar Friesland en Noord-Limburg. 
De vriendschap tussen Virrie Cohen en Piet Meerburg was heel erg gelaagd. Virrie heeft niet alleen de honderden kinderen gezien die konden worden gered, ook de duizenden die op transport moesten en die voor het overgrote deel in de kampen zijn vermoord. Zij had met ze mee gewild toen de jodenvervolging in Nederland bijna was voltooid en de crèche werd geliquideerd. Piet Meerburg was het die haar er van overtuigde dat zij moest onderduiken om later te helpen de kindertjes terug te vinden en die er voor zorgde dat zij naar Limburg kon komen. Maar er was nog iets tussen hen. Virrie was ook de dochter van professor David Cohen, een van de voorzitters van de omstreden Joodse Raad. Er is bij mijn weten niemand die zich zo kritisch over Cohen heeft uitgelaten als Piet Meerburg. Volgens hem had Cohen zelfs gedreigd zijn groep bij de Duitsers aan te geven, als ze een bepaald kind niet naar de ouders terug zouden brengen. Virrie had misschien ook haar twijfels over de rol van haar vader tijdens de oorlog, toch heeft zij hem na de oorlog in het openbaar altijd verdedigd. Het deed aan de vriendschap niets af. Piet Meerburg zei, dat ze stilzwijgend hadden afgesproken dat ze het over sommige dingen niet zouden hebben.
Voor Piet Meerburg was het redden van de joodse kinderen bijna iets vanzelfsprekends. Toen hij nog in het begin van de oorlog rechten studeerde in Amsterdam, zat hij met een joodse vriend te praten op een studentensociëteit. Die vriend werd aan de telefoon geroepen, hij moest dringend thuis komen. Hij heeft hem nooit meer teruggezien. Waarschijnlijk is hij bij een van de eerste razzia’s opgepakt. Daarom aarzelde Piet geen ogenblik toen Jur Haak, van de Utrechtse studentengroep die joodse kinderen redde, hem vroeg een Amsterdamse groep op te zetten. Vooral via dominees en pastoors werden in Friesland en Limburg betrouwbare adressen gevonden. Piet Meerburg is verrassend positief over de rol van de katholieke kerk in Nederland en het openbare protest in de kerken tegen de jodenvervolging. Net zoals de andere kinderredders besefte hij dat hij zich verre moest houden van gewapend verzet. Dat zou de kinderen alleen maar in gevaar kunnen brengen. Hij is zelf de dans maar net is ontsprongen – door een gebroken schoenveter. Heeft hij altijd Esmée van Eeghen, de verloofde van zijn vriend Henk Kluver, verdedigd, die verliefd was geworden op een Duitse officier. Hij was blij toen ze konden bewijzen dat zij nooit verzetsmensen heeft verraden. Zelf voelde hij zich heel erg verraden door de gereformeerde verzetsdame Gesina van der Molen, die nog tijdens de oorlog een wetsontwerp fabriceerde dat de joodse ouders van oorlogspleegkinderen de ouderlijke macht ontnam.
Piet Meerburg was niet iemand om te blijven steken in de Tweede Wereldoorlog. Hij wilde er tientallen jaren niet over praten. Met alle energie stortte hij zich steeds op nieuwe plannen. Hij wilde weer gaan studeren, maar beurzen waren er niet. Hij hield van films en wilde daar iets mee doen, dus bedacht hij een bioscoop waar studenten konden werken: Kriterion. Het is nog altijd een groot succes en Piet was apetrots dat er onlangs nieuwe vestigingen werden geopend, een zelfs helemaal in Sarajevo. Tot enige jaren geleden ging hij samen met zijn zoon de nieuwe films bekijken voor de programmering van met name filmtheater de Uitkijk in Amsterdam, waar hij voor de oorlog zijn eerste films had gezien.
Vanuit de film kwam hij ook in het theater terecht. Hij hield samen met Paul Kijzer het De La Marteater overeind en werd daar steun en toeverlaat van Wim Sonneveld en Wim Kan. Samen met Willy Hofman uit Rotterdam haalde hij de eerste Amerikaanse musicals naar Nederland en hij was er trots op de ontdekker van cabaretier Seth Gaaikema als vertaler te zijn. Tegen de zin van Wim Sonneveld vroeg hij Seth de liedjes van My Fair Lady te vertalen, wat deze briljant heeft gedaan.
Had Piet Meerburg altijd gelijk? Nee, dat ook niet. Hij kreeg bonje met Annie M.G. Schmidt toen hij medeproducent was van haar eerste musical: Heerlijk duurt het langst. Dat liedje, Op een mooie pinksterdag, en daarin die ene zin, ‘Pappa is een lul.’ Moest dat nou? Wilde zij daar niet alleen maar mee bewijzen dat zij niet ouderwets was?
Achteraf lag zijn enorm grote talent in het samenwerken met mensen om creatieve oplossingen te verzinnen voor wat anderen als onoplosbare problemen zagen. Charmant en inspirerend als hij was, was hij maar voor één ding bang, voor eenzaamheid en de angstdromen die hem dan soms overvielen. Gelukkig was het om zijn sterfbed een drukte van belang. Zijn kinderen waren er, zijn kleinkinderen, zijn vrienden, kennissen, verzorgers en vooral zijn lieve vriendin Regina.